Niks zo alledaags als tv-kijken. Als we denken aan televisiekijken, schiet het beeld van een groot rechthoekig scherm aan de muur met een bank of stoel ervoor in ons hoofd. Een plaatje dat straks zo verouderd is als de walkman… De wát?
Televisiekijken roept nu al voor sommige, maar over een tiental jaren voor misschien wel alle Nederlanders, een heel ander beeld op dan het de afgelopen 60 jaar deed. De content en programmering staan centraal en niet het apparaat waar je het op kijkt. Televisiekijken heeft zich dan ? eindelijk ? helemaal aangepast aan onze flexibele en mobiele levensstijl. We kijken wat we willen wanneer we willen op het apparaat (tablet, mobiel, desktop, laptop, projectie op muur of scherm) waarop we dat willen.
Jaren ’40: de geboorte van tv-kijken in Nederland
In 1948 verschijnt het eerste tv-toestel in ons land. Het eerste commerciële televisietoestel is de Philips TX400 en heeft een beeldbuis van 22 cm en een vierkanalenkiezer. Het is ook Philips dat zelf programma’s maakt. In een kleine Eindhovense studio start de Philips Experimentele Televisie (PHET), drie avonden per week, anderhalf uur lang, in totaal 265 uitzendingen met een bereik van 40 kilometer rondom Eindhoven. De officiële introductie van de televisie in Nederland is op 12 december 1949. In heel Nederland heeft men dan ontvangst. Maar een televisie hebben nog weinigen.
Jaren ’50: for the lucky few
Nog weinig gezinnen kunnen zich een tv veroorloven. Een televisietoestel kost in 1952 ongeveer 1250 gulden (570 euro), wat in deze periode heel veel geld is. De meeste mensen kijken televisie door de etalageruit van de plaatselijke beeld- en geluidwinkel. Op 10 november 1950 vindt de eerste live televisieregistratie van een voetbalwedstrijd plaats: PSV – Eindhoven. In 1955 staan er 16.000 televisietoestellen in ons land. De televisiezendtijd wordt in 1956 uitgebreid tot tien uur per week. In de eerste jaren van de televisie is het pauzeteken een asbak met een rokende sigaret, die door de hand van een (anonieme) roker wordt weggenomen. Ten slotte maakt de hand de sigaret uit en is de pauze om.
Jaren ’60: tv-kijken als sociaal uitje
Entertainment en commercialiteit doen hun intrede op tv. En er komt een tweede televisienet: Nederland 2. In 1960 wordt de zendtijd uitgebreid naar zestien uur per week. Op 14 november 1961 wordt het miljoenste toestel aangesloten bij de familie Milius in Deventer. Pipo de Clown en Willem Duys, tv-iconen uit die tijd, komen de familie feliciteren. Maar de meeste mensen kijken nog altijd alleen op woensdag- of zondagmiddag televisie bij de buren. Het is een sociaal uitje! De eerste kleuren-tv is op de markt, maar uitzendingen zijn nog tot 1976 in zwart-wit.
Jaren ’70: tv in de lift
Het tv-virus verspreidt zich langzaam door heel Nederland. Er wordt gekeken naar diverse omroepen: TROS, NCRV, KRO, VARA en AVRO. Veronica is letterlijk de piraat van het stel met commerciëlere en wat bredere content. In januari 1972 komt de vrolijke Loeki de Leeuw voor het eerst op tv; het leeuwtje is bedoeld om de tijd tussen de STER-reclames op te vullen. Vanaf 1976 zijn alle programma’s in kleur. Omdat de keuze beperkt is, kijken veel mensen naar dezelfde programma’s. Als ze de volgende morgen op het werk verschijnen, zijn die het gesprek van de dag. Vooral uitzendingen over controversiële onderwerpen zoals seks, emancipatie, jeugdcultuur, godsdienst en het koningshuis lokken veel discussie uit.
Jaren ’80: populaire tv-shows vieren hoogtij
Begin jaren ’80 wordt overal kabeltelevisie ingevoerd. Iedereen heeft tot dan toe nog een eigen tv-antenne op het dak om de uitzendingen te ontvangen. De ‘antennewouden’ op de daken zijn nu overbodig. Met de komst van de kabeltelevisie neemt ook het aantal zenders toe. Nu kun je ook buitenlandse zenders ontvangen als je níet bij de grens met Duitsland woont. De videorecorder viert hoogtij. Hiermee kun je dan eindelijk ook programma’s later kijken dan dat ze worden uitgezonden. Eind januari 1988, tijdens de finale van de Soundmixshow, kunnen kijkers voor het eerst stemmen via de telefoon. Zo’n 1,2 miljoen mensen proberen dat te doen. Omdat het telefoonnet het niet aankan, lukt het slechts 139.000 mensen. De volgende dag is in de kranten te lezen dat ziekenhuizen, politie en brandweer hierdoor onbereikbaar zijn geweest.
Jaren ’90: transitie van gezinsleven naar individualisme
De tv neemt een centrale plaats in binnen het gezinsleven. Entertainment is erg populair op de buis: hele gezinnen kijken wekelijks samen naar shows als Ron’s Honeymoon Quiz, Uhhh… Vergeet je Tandenborstel niet en de Mini Playback Show. In 1990 doet zowel Rad van Fortuin als GTST z’n intrede en deze programma’s blijven jarenlang publiekstrekkers. Eind jaren ’90 komt de ommezwaai naar individualisering: er wordt steeds minder met het hele gezin gekeken, omdat kinderen hun eigen televisietoestel op hun kamer krijgen. Terwijl in het begin van de jaren ’90 de videorecorder nog erg populair was, neemt de dvd-speler het eind jaren ’90 over.
In de jaren ’90 verandert ons medialandschap enorm: er komen commerciële zenders bij ons programmapakket zoals Net5, Veronica en SBS, en BNN wordt opgezet door Bart de Graaff (1997). Series als Friends en The X-Files zijn populair. Commerciële televisie is geen vreemd verschijnsel meer. Er is een duidelijk onderscheid tussen commerciële en publieke omroepen, zoals ook is vastgelegd in de Mediawet. Deze wet moet ervoor zorgen dat er een goed en gevarieerd media-aanbod is in Nederland.
2000-2010: breed aanbod binnen- en buitenlandse content
Er zijn inmiddels elf Nederlandse kanalen. Muziekzenders als The Box, TMF en MTV Europe zijn populair onder jongeren. Stemmen gaat via de vaste telefoon, mobiel, of later via een app. Luchtige content viert
hoogtij en mensen zijn niet bang meer voor de camera: jong en oud zit aan de buis gekluisterd door nieuwe talentenjachten als Idols en reality shows als Big Brother en Oh, Oh Cherso (waarvan de eerste
uitzending van seizoen 2 meer kijkers trok dan het NOS Journaal). De content wordt steeds meer een (karikaturale) afspiegeling van de maatschappij. Eind jaren ’90 kijken we digitaal, al vaak in breedbeeld
en steeds meer customized door een ruim Nederlands en buitenlands aanbod. Series en de bijbehorende dvd-boxen worden nog populairder: van The Soprano’s tot Homeland.
2010-2015: customized content
In 2011 heeft een gemiddeld Nederlands gezin met kinderen 2,2 televisies in huis. De smart tv doet zijn intrede, evenals streaming-diensten als Netflix, HBO en het illegale Popcorn Time. Streaming-diensten
bieden ook exclusieve content aan zoals Game of Thrones en House of Cards. Dvd-boxen zijn achterhaald: series worden via de vele streaming-diensten of downloadsites/-diensten bekeken. De dvd-recorders liggen inmiddels in de kast. Kabelexploitanten spelen in op de veranderende vraag met uitgebreide boxen waar interactieve tv wordt aangeboden. Hierbij kun je onder andere opnemen,
pauzeren en tv on demand kijken. Nederland verschuift steeds meer richting customized tv-kijken: we zijn niet meer afhankelijk van het live aanbod. Tv-kijken is daarnaast inmiddels ook volledig geïntegreerd
met internet en de mobiele telefoon, wat met de komst van 4G ook snel en zonder haperen kan. Online tv-kijken is booming: vooral onder jongeren wordt er veel content via mobiel, laptop of tablet geconsumeerd. Deze content kan komen vanuit de reguliere omroepen via bijvoorbeeld Programma Gemist, maar ook via YouTube (57% van de Nederlanders kijkt regelmatig) of andere online video.
2015: the future is now – wat, waar, waarmee en wanneer je wilt tv-kijken
De nieuwe kijker wil gemak: hij kijkt wat, waar, wanneer en hoe hij maar wil. Vooral bij jongeren verandert de contentconsumptie, en over een aantal jaren zal deze trend zich hebben doorgezet in heel Nederland. De definitie van tv-kijken verandert: met tv wordt niet meer alleen ‘het tv-toestel in je huiskamer’ bedoeld; het is device-onafhankelijk. Tv-kijken kan via je tablet, mobiel, laptop of desktop,
of via je (smart) tv-toestel.
Het aanbod verandert mee: cord cutting is de nieuwe trend, vooral onder jonge mensen. Je tv-totaalpakket opzeggen om zo vrijer ? waar en wanneer je wilt en via elk device ? programma’s van de reguliere omroepen te kijken is een wens. Play van KPN faciliteert in deze behoefte en biedt de programma’s van de populairste kanalen non-stop, online, aan. (Bron: KPN persbericht)