HD, televisie met High Definition, heeft de toekomst. Nu plasma en LCD- schermen de huiskamers bevolken, de digitale techniek het televisie beeld aanzienlijk heeft verbeterd en we met surround sound een ruimtelijke ervaring creëren, is het tijd voor de volgende evolutie van het beeld: HD, met name perfect voor sport en natuurlijk speelfilms. De bioscoop komt eindelijk bij u thuis. Op 13 juni gaat het Cross Media Café over HD en de eerste ervaringen in Nederland. Op deze pagina alvast wat achtergrond informatie.
Door Robert Briel
In Japan en de Verenigde Staten is de opmars van HD al ver gevorderd en bijzonder populair bij de mensen thuis. Voor Europa lijkt het er op alsof 2006 het jaar van HD zal worden. Maar zeker is dat nog allerminst: sceptici herinneren ons er aan dat vijftien jaar geleden ons ook al een toekomst met HD werd beloofd. De norm die het zou maken was HD-MAC, een variatie op de toenmalige (analoge) MAC uitzendnorm. In Japan was HD toen (!) ook al een relatief succes met de staatsomroep NHK als actieve voortrekker. Daar gebruikte men ook een analoog systeem, een variatie met 1150 beeldenlijnen van de daar gebruikte NTSC norm. In de loop der jaren bouwde NHK een grote catalogus op van HD programma’s.
Te vroeg
Achteraf bekeken kunnen we constateren dat HD toen te vroeg kwam voor de Europese markt. De ‘displays’ hadden toen nog niet de kwaliteit die ze nu hebben, de toenmalige HD-uitzendnorm vroeg nog veel te veel capaciteit omdat digitale televisie nog niet bestond, er waren nog onvoldoende programma’s beschikbaar in HD. De productie kosten waren torenhoog en de mensen thuis moesten eerst peperdure apparaatuur kopen. Anno 2006 zijn al deze problemen opgelost en neemt HD in verschillende landen een grote vlucht.
In Japan zenden vrijwel alle zenders hun programma’s parallel in HD uit. In de Verenigde Staten zijn er al duizend (!) HD kanalen beschikbaar. Sportzender ESPN heeft al haar uitzendingen in HD, maar ook de diverse filmzenders als HBO en Showtime hebben HD versies alsmede de documentaires van Discovery. En in Europa nemen de meeste producenten hun programma’s en sportevenementen al in HD op. Dat ziende nam het Belgische productiebedrijf Alfacam het voortouw: als producent zag men dat alle producties van sport, concerten en evenementen al in HD werden opgenomen, maar dat er nog geen enkele Europese omroep ze in HD uitzond. Ze begonnen daarom met Euro 1080, het eerste HD kanaal via ASTRA, inmiddels omgedoopt in HD1 en HD5. En binnenkort ook met HD3 Cultuur.
Voortouw
De afgelopen maanden namen omroepen in Duitsland en Groot-Brittannië het voortouw. Vanaf eind 2005 zenden de Duitse commerciële zenders ProSieben en Sat1 uit in HD. Om drie uur ’s middags werd op 27 oktober 2005 de startknop ingedrukt en zijn beide zenders via ASTRA op 19,2° Oost in HD te ontvangen. Deze uitzendingen zijn ook in Nederland en België te ontvangen, mits u natuurlijk de juiste HD ontvangst apparatuur heeft. Wat later begon de Duitse zender Premiere met drie HD kanalen via ASTRA met uitzenden, met sport, film en documentaires (Discovery HD). Deze zenders zijn gecodeerd en alleen beschikbaar voor abonnees op het Premiere HD-aanbod. Overigens zal niemand u beletten even over de grens te gaan,een “Premiere geëignete” HD-ontvanger te kopen en een officieel abonnement te nemen. Dan moet u wel een adres bij de oosterburen hebben. Als extra voordeel biedt Premiere trouwens alle speelfilms op het HD moviekanaal niet alleen in het Duits aan, maar ook met de originele soundtrack. Dit jaar zullen de FIFA Wereldkampioenschap Voetbal 2006 wedstrijden uit Duitsland allemaal beschikbaar komen in HD kwaliteit via Premiere. Ook voor speelfilms biedt HD een ongeëvenaarde ervaring, legt de zender uit, en documentaires winnen aan impact met het betere beeld. Naast de commerciële (vrij te ontvangen) kanalen komt vanuit Duitsland binnenkort ook nog de filmzender AnixeHD, die ook zonder codering in de lucht komt.
Dissonant
Een dissonant vormen de Duitse publieke omroepen. Geheel tegen de verwachting in kondigde Joachim Lampe, director of production van de NDR in Hamburg aan dat de Duitse publieke omroepen voorlopig geen HD uitzendingen zullen verzorgen. In plaats daarvan zal de publieke omroep inzetten op een ‘kwaliteitsoffensief’. Deze zal eruit bestaan dat met name via satelliet een betere beeldkwaliteit zal worden geboden door het verhogen van de bit-rate van de uitzendingen. De reden waarom men nog niet in HD stapt de kosten zijn en het feit dat slechts weinig kijkers nog HD apparatuur bezitten. Daarom wil men liever de huidige kijkers bedienen met een beter traditioneel beeld van 625 lijnen.
In Groot-Brittannië komen zowel de BBC als de commerciële omroep Sky met HD uitzendingen via ASTRA. Sky kunnen we officieel niet in Nederland en België ontvangen, de HD uitzendingen van de BBC liggen wel binnen ons bereik. Op dit moment zijn de test uitzendingen aan de gang en de BBC belooft de kijker zowel Wimbledon als de WK Voetbal in HD uit te zenden -ongecodeerd. Formeel mogen deze programma’s hier niet worden bekeken -maar iedereen met de juiste apparatuur kan ze wel ontvangen. De BBC noch Astra geven hier ruchtbaarheid aan,maar elke satelliet dealer kan de consument op weg helpen.
HD1
Al enige tijd is de hierboven genoemde zender HD1 beschikbaar via ASTRA. Deze zender kent twee versies: HD1 voor de kijkers thuis en HD5 als ‘event’ kanaal, waarop uitzendingen worden getoond die in theaters bekeken kunnen worden, zoals in oktober nog een concert van Robbie Williams. De zanger trad in Berlijn op, maar fans konden bijvoorbeeld in de Heineken Music Hall in Amsterdam het concert in HD-kwaliteit op een beeldscherm volgen. De zenders van HD zijn beschikbaar op de ASTRA op 23,5 graden Oost. Kijkers hebben dan een dubbele feed nodig hebben of een draaibare schotel naast de Euro 1080 smartcard en een HD ontvanger met Irdeto Access. Ook ASTRA zelf heeft inmiddels twee HD demokanalen lopen. In Frankrijk zijn testuitzendingen van Canal+ in de lucht en hebben zowel TPS als TF1 aangekondigd ook met HD uitzendingen te komen.
Bij uitstek geschikt
Satelliet is bij uitstek geschikt voor de distributie van HD televisiesignalen, omdat de noodzakelijke bandbreedte in overvloed aanwezig is. De kijker heeft voor ontvangst wel speciale apparatuur nodig. In de eerste plaats een beeldscherm dat geschikt is voor de weergave van HD-beelden. Dat is te zien aan het merkje ‘HD ready’, dat op alle beeldschermen staat die gereed zijn voor HD.
Daarnaast heeft de consument een speciale HD ontvanger nodig. Deze nieuwe generatie set-top boxen kan de HD signalen verwerken.Vanzelfsprekend kunnen met dergelijke ontvangers ook de bestaande digitale TV zenders bekeken worden. Voor de ontvangst volstaat verder de bestaande schotelantenne.
Kabel neemt voortouw in Nederland
De Nederlandse kabelmaatschappijen lanceren een groot HD offensief ter gelegenheid van de WK Voetbal. Na het evenement zullen een aantal HD zenders beschikbaar zijn voor de kijkers. Naast Engeland (BSkyB) en Duitsland (Premiere) loopt Nederland hiermee voorop bij het aanbieden van HD televisie aan de consument. Voor de uitrol van HD via de kabel zijn twee verschillende allianties gesloten. Kabelbedrijven Essent en Casema werken samen met Samsung, UPC heeft een verbond met Philips. Net als bij de ‘gewone’ digitale televisie verschilt ook het aanbod aan de klanten. Bij UPC is een decoder in het abonnementsprijs inbegrepen, bij de overige kabelmaatschappijen koopt de kijker zijn eigen HD kabeltuner. Aan de Samsung HD tuner zal een prijskaart van 299 euro hangen, een uitvoering met PVR die later dit jaar beschikbaar komt zal naar verwachting maximaal 100 euro duurder zijn. UPC vraagt een eenmalige bijdrage van 49,99 activeringsbijdrage voor de speciale – voor digitale HDTV geschikte – UPC MediaBox van partner Philips. De HD-box is vanaf juni beschikbaar voor het WK voetbal in Duitsland. De premium kanalen Film 1 en Sport 1 gaan dagelijks enkele uren HD beelden bieden. Deze HD versies zijn inbegrepen in het normale abonnement van EUR 19,95. Daarnaast komt UPC met een boeket HD zenders, waarvan in ieder geval National Geographic deel uitmaakt. De prijs hiervoor wordt later bekend gemaakt. Essent en Multikabel (en wellicht ook Casema) komen na juni ook met kleine HD pakketten die rond de vier euro gaan kosten. Voorlopig zijn daarvoor aangekondigd National Geographic HD en het cultuurkanaal HD3. Iedereen verwacht ook een Discovery HD, maar daarvoor zijn de contracten nog niet getekend.
NOS HD beelden WK gratis
Zowel Casema, Essent, Multikabel als UPC, maar ook kleinere bedrijven als CAIW zullen de NOS HD beelden van de WK zonder verdere kosten aan hun kijkers aanbieden. Het gehanteerde model is dat parallel aan de ‘normale’ beelden (in SD, standaard definitie) alle wedstrijden ook in HD kwaliteit via de kabelnetten worden verspreid. De totale kosten van deze operatie worden geraamd op 1 miljoen euro die gedeeld worden door de verschillende partijen. Het grote voordeel is dat de wedstrijden in Duitsland sowieso al in HD kwaliteit worden vastgelegd.
Normen
Natuurlijk bestaan er ook verschillende HD-normen, op dit moment zijn dat 1080i en 720p. Het getal duidt op het aantalbeeldlijnen, de ‘p’ en de ‘i’ staan voor de manier waarop het beeld wordt opgebouwd.De ‘p’ staat voor ‘progressive scan’, hetgeen betekent dat het beeld van linksboven lijn voor lijn wordt opgebouwd naar rechtsonder. De ‘i’ staat voor ‘interlace’ en dat betekent dat de beeldlijnen om en om op het scherm verschijnen. Dat gaat vanzelfsprekend allemaal zo snel dat je daar als kijker niets van merkt.
De HD-kanalen van Euro1080 maken gebruik van 1080 beeldlijnen en worden in MPEG2 uitgezonden. De twee Duitse free-to-air zender Pro7 en Sat1 gaan ook in 1080i uitzenden, maar gebruiken de nieuwe MPEG4/H.264 compressie techniek. De ontvangers hiervoor komen pas in december op de (Duitse) markt. Dat zullen we maar rekenen tot de aanloop problemen.
Wordt HD een succes in Europa? Onderzoeksbureau Datamonitor meent dat in 2008 4,6 miljoen huishoudens in Europa HD zullen hebben. Duitsland, Engeland en Frankrijk leiden de Europese roll-out. Eind 2003 waren er nog maar zo’n 50.000 Europese huishoudens met HD. Datamonitor verwacht dat Duitsland, Frankrijk en Engeland de Europese markt zullen gaan leiden, met Italië op afstand als vierde. Over 20 jaar wordt er volgens Datamonitor alleen nog maar HD uitgezonden. We zijn benieuwd.